Bilimsel araştırmalar, köpeklerin yükselen sıcaklıklara, havadaki ozon oranına ve maruz kaldıkları ultraviyole ışınlarına bağlantılı olarak daha saldırgan davranışlar sergileyebildiğini ve yaz aylarında köpek saldırılarının artabildiğini ortaya koydu.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, dünya genelinde her yıl on milyonlarca kişi köpeklerin saldırısına uğruyor. Sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde yılda 4,5 milyon kişi köpekler tarafından ısırılıyor. 

Düşük ve orta gelirli ülkelerin verileri net olarak bilinmese de DSÖ’ye göre tüm hayvan ısırığı vakalarının yüzde 76 ila yüzde 94'ü köpek kaynaklı. Her yıl tahminen 59 bin kişi kuduz nedeniyle hayatını kaybederken bu ölümlerin çoğu kuduz köpek saldırılarından kaynaklanıyor. Çocuklar, köpek saldırıları karşısında en savunmasız grubu oluşturuyor.

ABD'deki Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Kamu Sağlığı Fakültesi akademisyenleri 2023 yılında yürüttükleri bilimsel bir çalışmayla köpek saldırılarının arkasındaki çevresel faktörleri araştırdı.

Köpek ısırığı vakalarının artma potansiyelinde sıcaklık, hava kirliliği ve partikül madde maruziyeti, yağış, UV ışınlar gibi çevresel faktörlerin etkilerini belirlemeyi amaçlayan bilim insanları, 2009-2018 arasında Dallas, Houston, Baltimore, Baton Rouge, Chicago, Louisville, New York City ve Los Angeles şehirlerindeki hayvan kontrol yetkililerinden alınan saldırı kayıtlarını inceledi.

Bu kentlerdeki Çevre Koruma Ajansı (EPA) Hava Kalitesi Sistemi'nden günlük ince partikül madde yoğunluğu ile 8 saatlik ozon maruziyeti verileri, ABD Ulusal Oşinografi ve Atmosfer İdaresi Klimatoloji Ağı'ndan günlük sıcaklık ve yağış verileri, ABD Ulusal Hava Durumu Servisi İklim Tahmin Merkezinden de günlük ultraviyole ışın verileri alınarak incelendi.

Köpek ısırma vakasının görülmediği günler ile saldırıların yaşandığı günlerdeki veriler karşılaştırıldığında, çalışmada uzun süreli bir eğilim olup olmadığının anlaşılması için yıllar üzerinden genel bir analiz de yapıldı. Bunun yanında resmi tatiller, hafta sonları her şehir için ayrı şekilde göz önünde bulundurularak, çeşitli modeller oluşturuldu.

Bilim insanları, bu göstergeler üzerinden inceledikleri 69 bin 525 köpek ısırma vakası sonucu ozon maruziyeti, sıcaklık ve morötesi (UV) ışınların yükselmesiyle köpek ısırığı vakalarının arttığını, yağmurlu günlerde ise azaldığını açıklarken, araştırma günlük köpek ısırıklarının ozon, sıcaklık, yağış ve mor ötesi seviyeleri dahil olmak üzere birçok çevresel değişkenden etkilendiğini ancak ince partikül maddeden etkilenmediğini gösterdi.

Bilim insanları, beyindeki çeşitli fonksiyonları etkileyen ozonun, hem motor hem de eylem planlama, karar verme, motivasyon ve ödül algısı dahil olmak üzere bilişin birçok yönünü koordine eden striatum bölgesini etkileyerek saldırganlık davranışına yol açabileceği tahmininde bulundu.

"Yaz aylarında saldırılar artıyor"

Erzurum Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tıp Fakültesi akademisyenleri tarafından 2023 yılında yayımlanan bir başka makalede de köpek ısırma vakalarının hangi mevsimlerde arttığına dair araştırmanın sonuçları yer aldı.

"Epidemiyolojik özellikler, mevsimsellik, köpek saldırısı yaralanmalarındaki eğilimler ve meteorolojik verilerle ilişkisi" adlı çalışmada 2012-2019 yılları arasında Erzurum şehir merkezindeki acil servislere köpek ısırması şikayetiyle yapılan başvurular incelendi. Buna göre, söz konusu yıllar içerisinde acil servise 1335 köpek ısırığı vakası gelirken, hastaların ortalama yaşının 26 olduğu ve ısırık vakalarının ise sıklıkla 20-44 yaş grubunda gerçekleştiği ortaya konuldu. Vakaların yüzde 82,6’sını ise basit tıbbi müdahale gerektiren yaralanmalar oluşturdu.

Çalışmanın sonucuna göre, sıcaklıkların bölgesel olarak yükseldiği mart ayında artan vaka oranları, haziran ve ağustos aylarında iki ayrı zirveye ulaşırken en düşük vaka oranları aralık ayında kaydedildi.

"Sıcaklar dürtüsel harekete zorluyor"

Konuyla ilgili yaptıkları araştırmayı AA muhabirine değerlendiren Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Clas Linnman, köpeklerin çeşitli çevresel faktörler karşısında tepki gösterdiğini açıkladı.

Linnman, bu durumun nedeni ile ilgili şunları kaydetti:

"Kemirgenler üzerinde yapılan deneyler bize gösteriyor ki dopamin yani ödül sistemi ozon maruziyetinden doğrudan etkileniyor. Bunun yanı sıra sahip olunan stres de kısa vadeli ödüller aranmasına yol açabilir.

Saldırganlık aslında birçok şekilde ortaya çıkabilir yani amaç bu saldırgan davranışla istenilen şeyi kazanmaktır. Ama sonraki süreçlerde olumsuz sonuçlara yol açabilir. 

Bu noktada sıcak havaların hem bizi hem de köpekleri daha dürtüsel hareket etmeye zorladığını söyleyebilirim."

Köpek saldırısından nasıl korunulabilir?

Beyindeki fonksiyonel işleyiş üzerinde çalıştıklarını belirten Linnman, "Tabii tüm bunlar aslında temel belirleyici değil. Saldırganlık aslında bir seçenek ve köpeğin sahibine bu noktada sorumluluklar düşüyor. Ancak bahsedilen çevresel faktörler köpeklerin bazı çizgileri aşmasına zemin hazırlayabilir" dedi.

Linnman, değişen iklim koşullarının köpeklerin saldırganlık davranışı üzerindeki etkisine değinerek, "Araştırmalarımız özelikle yaz mevsiminde artan sıcaklıkların, köpeklerin saldırganlık davranışlarını şiddetlendirebileceğini gösteriyor." dedi.

Dr. Clas Linnman, bir köpeğin olası saldırısına maruz kalınmaması için yapılması gerekenleri de anlatarak, şunları dedi:

“İçgüdülerinize güvenin ve agresif görünen bir köpeğe karşı mesafenizi koruyun. Yaz aylarında köpeğinizin gölgeye ve suya erişebildiğinden emin olun ve çocuklarınıza bir köpeğin davranışlarını nasıl anlayacaklarını öğretin.”