ASIM CENGİZ GÜR


İYİ ve TEMİZ OLANLARDAN-4

İYİ ve TEMİZ OLANLARDAN-4


Üç gündür notlarımızda iyi ve temiz olanlardan bahsediyorduk ve dün bir de “Sağlıklı” olma yönüne dikkat çekmeye çalıştık. Bugünkü notlarımızda da, tatlı, beğenilen ve istenilen bir şeyden “şeker”den bahsedeceğiz.

Şekerler saf karbonhidrattır ve yoğun enerji kaynağıdır. Kompleks karbonhidratlar (nişasta) ve lifler (posa) ise diğer karbonhidrat türleridir. Bazı posa ögeleri dışındaki tüm karbonhidrat türleri insan vücudunda sindirim sırasında şekerlere dönüşür. Şekerler ve nişasta doğal olarak diğer besinlerde de bulunur. Bunların başlıcaları; ekmek türleri, diğer tahıllar, kurubaklagiller, yağlı tohumlar, kuru yemişler, süt, meyve ve sebzelerdir.

Besinlere işleme veya hazırlama sürecinde şeker ve şurup eklenebilmektedir. Bu ekleme besinlerde doğal olarak bulunan şeker değildir. Kimyasal olarak doğal ve dışarıdan besinlere eklenen şeker arası farkı tanımlamak vücut için zordur. Dışarıdan besine şeker eklenmesi besinin enerji içeriğini artırır.

Ülkemizde hamur işi ve sütlü tatlılar, reçel, marmelat sıklıkla sevilerek tüketilen besinlerdir ve enerji içerikleri yüksektir. Ayrıca kolalı ve gazlı içecekler, hazır meyve suları, şekerlemeler, dondurma, kek ve kurabiyeler şeker eklenerek üretilen besinlerdir. Bu besinler özellikle çocuk ve gençler tarafından sıklıkla tüketilmektedir.

Şeker ve şekerli besinlerin fazla miktarda tüketimi aşırı enerji alımının nedenidir ve vücut ağırlığının artmasına (şişmanlığa) ve besleyici değeri yüksek olan besinlerin tüketiminin de azalmasına neden olur. Bu nedenle bu tür besinlerin tüketiminin azaltılması büyük önem taşımaktadır. Bazı besinlerin etiketlerinde "şekersiz" veya "diyet" besini tanımlamalarına rastlanabilmektedir. Bu tür besinlerde şeker yerine kullanılan sakkarin, aspartam, asesulfam potasyum, ksilitol, sukralaz olarak adlandırılan yapay tatlandırıcılar besinleri tatlandırmak amacıyla kullanılmaktadır. Bunların bazıları düşük düzeyde de olsa enerji içerirler ve tüketim miktarları fazla olduğunda sağlık için sakıncalıdırlar.

Şeker yerine geçen yapay tatlandırıcılar diş çürüklerine neden olmaz, enerji sağlamaz ve şeker hastalığı olan (diyabetli) bireyler için ve düşük enerjili diyetlerde kullanılır. Bir yapay tatlandırıcı olan sorbitol ise enerji içermektedir. Bu nedenle besinde kullanılan yapay tatlandırıcı türüne etiket bilgisinde dikkat edilmelidir. Bazı ürünlerin etiketinde "şeker içeriği azdır" denilmesine karşın, bu ürünlerin yağ içeriği yüksek ise enerji içerikleri de yüksek olabilir. Bireyin, diyette enerji alımını azaltmadan ve fiziksel aktiviteyi arttırmadan sadece bu ürünleri kullanarak sağlığını koruması veya zayıflaması olası değildir.

Çikolata veya kakaolu sütler, tatlandırılmış tahıllı ürünler (örneğin, musli türleri vb), tatlandırılmış konserve meyveler enerjinin yanı sıra vitamin ve mineralleri de içermektedir. Bu besinlerin etiketinde şeker içerikleri belirtilmektedir. Bu ürünler ancak ek enerjiye gereksinmesi olan bireyler tarafından kontrollü bir şekilde tüketilebilir.

Uzmanlar şunları tavsiye ediyorlar :

Şekerli içecek ve tatlı tüketiminizi mümkün olduğu kadar azaltın, şekersiz veya şekeri az içeren besinleri tercih edin.

Fazla şeker içeren besinlerin ve içeceklerin tüketimini sınırlayın.

Enerjinizin çoğunluğunu tahıllardan (tam tahıl ürünleri), taze meyve ve sebzelerden, az yağlı veya yağsız besinlerden örneğin yağı azaltılmış süt ve ürünlerinden, yağsız et veya et yerine geçenlerden sağlayın.

Kolalı içecekler yerine süt ve ürünlerini tercih edin.

Şeker içeren içecekler yerine sadece su için.

Çay ve bitkisel çayları şekersiz için.

Şekerli besin tüketiminden sonra dişlerinizi fırçalamayı unutmayın.

Ürün satın alırken genellikle fiyat ve son kullanma tarihine bakılır. Siz bilinçli bir tüketici ve ne tükettiğine dikkat eden “iman edenler” olarak etiket bilgileri ve ürün içeriğini de inceleyin. ‘Ürün içeriğinde yazılan bilgileri anlayamıyorum’ diyerek sağlığınızı riske atmayın. Etiket bilgileri, doğru alışveriş yapma ve sağlıklı beslenmenin haritasını gösteriyor.

Etikette besin öğe değerleri, üretici firmaya ait bilgi ve üretim izinleri, içindekiler listesi, porsiyon miktarı gibi bilgiler yer alır. Ürün satın alırken özellikle HACCP gıda güvenlik belgesi, son kullanma tarihinin HACCP belgesi tehlike analizi ve kritik kontrol noktasını ifade eder. “HACCP, üretim sırasında gıda maddesi ya da ambalajına herhangi bir bulaşma olmasına karşı alınacak önlemlerin bütününü kapsar. HACCP belgesi bulunmayan hiçbir ürün satın alınmamaya çalışılmalıdır. Veya ISO22000 belgesi taşıyan ürünler tercih edilmelidir. ISO22000, HACCP belgesini de içinde barındırır ve üretim standartlarının dünya standartlarıyla aynı olduğunu gösterir.

Ayrıca helal sertifikası olup olmadığına dikkat etmek de, üreticilerin “Helal Gıda” üretimi konusundaki hassasiyetlerini arttıracaktır.

Yüce Allah (c.c.) iyi, temiz ve sağlıklı olanları tercih edebilecek bilgi ve beceriye ve azme/iradeye kavuşmayı hepimize nasib ve müyesser eylesin.