?Salih altı yaşına geldiğinde, annesinin yanında, köy kültürünün en alt seviyesindeki işlerden birinde çalışmaya başlamış: Eşekle tarlalardan hayvan dışkısı taşımak ve gübre olarak diğer köylülerin tarlalarına serpmek. Ufak bir hesapla bu şekilde gübrelenmiş her toprak parçası (yaklaşık bin m2) karşılığında, yine yaklaşık olarak bir teneke tahıl elde ettiklerini gösteriyor.
Salih, okula başladığında ayakkabıları yokmuş. Sadece koyun yününden örülmüş kalın çoraplar ve çorapların üzerine de nalın giyiyormuş. Kış ayları soğuk, çamurlu ve karlıymış. Onun adına üzülen?Melih adında iyi yürekli bir komşuları, çamura girmemesi için?Salih´i sırtında taşıyarak okula götürüp getirmiş. Salih bunu hiçbir zaman unutmamış. Ve baba olunca çocuklarından birinin adını Melih koymuş...
Salih, üç yıllık okulun ilk iki yılını tamamladıktan sonra, annesine yardımcı olmak amacıyla okulu bırakmış...
Salih askerlik için İstanbul´a gelmiş... Salih´in hayatı okuma yazma bildiği için değişmiş. Askeriyede sıhhiye bölümüne alınmış... Bu sayede doktorların yanında çalışmış, hatta otopsilere yardımcı olmuş. Portakallar üzerinde çalışarak iğne yapmayı öğrenmiş...
Salih askerlik hizmetini tamamladıktan sonra köyüne geri dönmüş. Askerliğini sıhhiye bölümünde yaptığı için köyde ?Tohtur Salih´ olarak anılmaya başlanmış...?
Yukardaki satırlar bir ?Doktor´a ait. Amerikalı Doktor Warren H.Wınkler´e...
Peki hayatından bazı kesitler aktardığımız ?Tohtur Salih´ ile ABD´li Doktor Wınkler´in yolları nasıl kesişmiş.
Dr. Wınkler kim? Kendisinden dinleyelim:
1 Nisan 1928´de ABD Missouri
St. Louis´de Verna ve Harry Winkler´in ilk çocukları olarak dünyaya geldim.
(7 yaşındayken) toplam nüfusun 300 olduğu Osage Cıty´de yaşıyorduk. Burası daha sonraları inşa edilen bir baraj nedeniyle batık şehir halini aldı. Babamla birlikte babamın kendi üzerine aldığı, iflas etmiş un değirmenine gittik. Görevim bazı alanları süpürüp temizlemekti. Bir süre sonra, biz de iflas ettik ve büyükannemizle birlikte yaşamak üzere St Louis´e döndük.
Yaş 24: 1951
Dört yıl Michigan Üniversitesi Tıp Fakültesi´ne devam ettim. Eğitim giderlerimi karşılayabilmek için mikrobiyoloji laboratuarında çalıştım.
Sınıf arkadaşım Jack Brown ile birlikte, sağlık hizmetinin çok yetersiz olduğu bölgelerden birine gitmemiz gerektiğine karar verdik... Bir süre sonra Jack Brown ile birlikte Türkiye´de uygun pozisyonlar olduğunu öğrendik. Cemaat Kilisesi Misyonu köyde sağlık ocağında tek başıma olacağım için gitmeden önce iki yıl cerrahi ihtisas yapmamı istedi.
Yaş 31: 1938
Temmuz ayında evimizi kapattık, bütün mobilyalarımızı sattık ve Türkiye´ye gitmek üzere (eşi ve çocuğu ile birlikte) valizlerimizi hazırladık. Ama, önce Harvard?Üniversitesi´nde mola vererek 8 hafta yoğun Türkçe dersi aldık.
Eylül ayında üç kişilik Winkler Ailesi ve hemşire Beth Miller´den oluşan ekip gemiyle Atlas Okyanusu´nu geçerek İtalya´ya Napoli´ye ulaştık. Burada 13 gün boyunca İstanbul´a gidecek bir?Türk gemisinin gelmesini bekledik. Uçaklar ekonomik misyon yolcuları için çok pahalıydı.
İstanbul´da ilk görevimiz yanımızda getirdiğimiz 16 büyük sandığı gümrükten çekmekti. Bu tam iki haftamızı aldı.
İzmir Amerikan?Kız Koleji´nde de iki ay süren dil dersinden sonra nihayet klinik evimize yerleşmek üzere Talas´a gönderildik. Klinik muhtemelen 100 yıllık çok eski bir binada. Duvarları, bölgedeki yumuşak volkanik kayalardan kesilmiş taştan... Evimiz hemşirelerin evi ile birlikte ikinci katta. Birinci katta bulunan klinik, etkin bir tedavi merkezi olarak düzenlenmiş.
Görevimin ilk haftasında ?Tohtur Salih´ hasta olarak muayeneye geldi ve ?İki Doktorun´ arkadaşlığı başladı...
Doktor Winkler´in hayatını kendi dilinden daha uzun naklettik. Kahramanımız olan diğer isim, yani ?Tohtur?Salih´ 1 Mart 1921´de İsbile´de (Başakpınar) doğmuş. Babası, Salih doğduktan bir hafta sonra İstiklal?Harbi´nde şehit olmuş. ?Tohtur´ Salih?Tokgöz 1.12.1989´da hayatını kaybetmiş.
...........
Amerikan?Misyoner Merkezi 1854´de Kayseri ve Talas´a Uç İstasyonları kurmuş. Bu istasyonlar daha sonra eğitim ve sağlık alanlarında hizmet vermiş. Talas´taki Amerikan?Koleji şehrimizde ve ülke genelinde bir çok ünlü ismi yetiştirmiş.Kolejin kız okulunun hemen yanındaki binanın bir bölümü Board Misyonerleri tarafından 1890´dan itibaren hastane (klinik) olarak hizmet vermeye başlamış.
Yukarda hayatından bazı kesitler aktardığımız ABD´li Dr. Wınkler bu kliniğin hekimlerinden...
Yukardaki metinleri Dr Wınkler´in kaleme aldığı ve Yapı Kredi yayınları arasında neşredilen ?İki Doktor Bir?Yolculuk? adlı kitaptan aldım.
Talas Amerikan?Kliniği kapandığı 1967 yılına kadar bölgede önemli sağlık hizmetleri vermiş. Board misyonerleri bir yandan eğitimle, diğer yandan da ücretsiz sağlık hizmetleri ile insanların gönlünü kazanmayı amaçlamışlar. Doğrusu Dr. Winkler´in anlattıklarını ve çektiği fotoğrafları görünce misyonerlerin sabır ve azimle nasıl gönül kazandıklarını çok daha iyi anlıyorsunuz.
Bu klinik Talas ve çevresindeki 20 kadar köye sağlık hizmeti veriyormuş.
Dr. Wınkler´in Talas Kliniğinde görev yaptığı tarihte Kayseri Devlet?Hastanesi faaliyette. Hatta neredeyse faaliyete geçeli 15 yıl olmuş. Ama bölge insanının çoğunluğunun hastaneye gidebilme imkanı bile yok. Hastanenin yatak ve diğer imkanları da sınırlı. Hastaların çoğu ya eşek, ya da kağnı sırtlarında Talas Kliniğine ancak ulaşabilmiş. Kamyon bulabilen çok şanslı.
Hastalara tedavi için uygulanan yöntemler ise cabası...
Kitabın tamamını okudum. Aslında Talas? Belediyesi´nin veya Kayseri Tabip Odası´nın Yapı Kredi tarafından yayınlanan bu kitabı yeniden bastırarak dağıtması lazım. Bu cümlem üzerine bazıları, ?Arkadaş sen de misyonerlerin reklamını yapıyorsun´ diyebilir; ama, o günün Talas ve çevresinin özellikle sağlık fotoğrafının ortaya konulması açısından bu önemli. Talas böyleyse bizim?Sarız ve köylerinin halini düşünmek bile istemiyorum.
?İki Doktor Bir?Yolculuk´ adlı eserde Dr. Wınkler´in hastaların geliş-gidişi ile ilgili anlattıklarından iki pasajla yazıyı noktalayalım:
Kiliniğe eşek sırtında ve üç saatte gelen hasta kadın, tekrar geri dönmek için sarılıp sarmalanmış ve eşeğe bindirilmiş.
Bugün yoğun bir gündü. Bir defasında kliniğin avlusunda bekleyen on bir eşek saydık...
Dr.Winkler 2012´de Talas´a tekrar geliyor; öldüğünü öğrendiği Tohtur?Salih´in mezarını ve yıkılmış evini ziyaret ediyor. 9 yıl süreyle görev yaptığı ve halen ERÜ?Sosyal?Tesisi olarak hizmet veren binayı geziyor ve dönemin Talas?Belediye Başkanı Rifat?Yıldırım´la bir görüşme de yapıyor.
