VELİ ALTINKAYA


DEMOKRASİNİN İDAMI VE YEŞİLHİSAR OLAYLARI 2


BAYAR: KAYSERİ'DE SIKI

YÖNETİM İLAN EDİLSİN

MENDERES: UÇAKLA

YEŞİLHİSAR'A GİDECEĞİM

Basit ilçe vakası gibi gözüken bu olayların aslında fevkalade önemli olduğunu ve Ankara'da yaşananlarla ilgili olarak en üst düzeyde bir kısım görüşmelerin geçtiğini öğreniyoruz..

İşte bu yazışmalardan bazı düşündürücü neticeler çıkmaktadır. Başbakan Adnan Menderes'in Cumhurbaşkanı Celal Bayar'a Yeşilhisar olayları ile ilgili 28 Mart 1960 tarihinde yazdığı uzun mektuptan aşağıdaki cümleyi aktaralım.

 

MENDERES: İNÖNÜ

YEŞİLHİSAR OLAYLARI İLE

İHTİLALİ TEŞVİK ETTİ”

Yeşilhisar hadisesi ve buna benzer diğer hadiseler CHP'nin ihtilal teşebbüsünü, hiç değilse hadise ve kargaşalık çıkarmak gayretini sarih olarak göstermektedir.

Zat-ı Devletleri'nin, yakın ve ciddi alaka göstermeniz ve hadiseleri tıpkı şahsen benim kanaatlerime uygun olarak müteala ve ifade buyurmanız bir taraftan beni cidden memnun etti.

CHP umumi katibinin tebliğini öğrendikten sonra ve CHP heyetinin Yeşilhisar'a gönderilmesinin tekerrür etmesi üzerine, GECE DE OLSA BİZZAT KENDİM TEYYARE İLE HADİSE MAHALİNE GİTMEYİ ÇOK ARZU EDERİM. Şayet bu mümkün olsaydı, meseleyi kökünden halledecek tedbirleri şimdiye kadar bulmuş ve hal yoluna girmiş olurduk.

Halbuki o gece üç vekil arkadaşın vaka mahaline hareket etmeleri hususunda Zat-ı Devletleri'ne iblağ ve neticeye varıl-masını da arz ettiğim halde, maalesef anlaşılıyor ki Adliye Vekili arkadaşın ve diğer bazı rüfekanın meseleyi büyütmemek ve neticelerin adli yoldan alınması mülahazası ile böyle bir hareketi münasip gördükleri neti cesi ile karşılaştık...”

Acaba Adalet Bakanı ve diğer iki bakan, kanun yoluna gidilmesini salık vermeseler de ve Menderes teyyare ile kendi ifadesine göre Yeşilhisar'a gelseydi, gerçekten olayları nasıl çözecekti?.. Menderes'in Yeşilhisar'da nasıl hareket edeceğini yine Bayar'a yazdığı aynı mektubun bir başka yerinden okuyalım:

Vaziyeti Radyo Gazetesi'nde şimdiye kadar görebilenlerden çok daha açık olarak anlattık. İhtilal ve kıyam (ayaklanma) teşebbüsü hareketleri karşısında bulunduğumuz, etrafı oyla açıklanmış oldu. Bunun hemen atiyen (gelecekte) tedbir almak arzusunda olduğumuzu açıkla-yacak mahiyette bulunmasından başka yeni hareket ve tedbirle rimize mesnet teşkil edecek bir açıklama sayılması icap eder...”

Menderes, yukarıdaki mektubuyla daha önce CHP'yi İhtilal ocağı” olarak değerlendirdiği konuşmasını kasdediyor. Başba-kan, Cumhurbaşkanı'na arz ettiği gibi daha önce üzerinde mutabık kaldıklarını belirttiği mektubunda YEŞİLHİSAR olayları ile ilgili şu görüşlere yer veriyor:

Türk Milleti, bir Balkan Komitası haline dönüştürülmüştür. Bunlar (yani Millet) CHP'nin maksat ve niyeti hakkında etrafıyla ve vakit geçirilmeden tenvir edilmelidir. Bunun için Dahiliye Vekili'nden bir tebliğ neşirini istedim. Bu tebliğinde YEŞİLHİSAR'da bin kişi civarında ve Halk Partili'nin Hükümet Konağını basmak, Savcıyı dövmek ve öldürmek teşebbüsüne geciktiklerini ve bu asi kitlenin Hükümet Konağı'na girmelerinin bir tesadüf neticesinde, zorla önlenmiş olduğunu ve bu arada bir takım elim hadiselerin cereyan etmiş olduğunu tebliğe derç etmesini işaret ettim”.

 

BAYAR'LA

MENDERES MUTABIK

Ne gariptir ki DEMİRKIRAT SÜVARİLERİ'nin yıllardır mütabık kalmadıkları bir çok önemli konu bulunurken bu defa Bayar ve Menderes'in bu konuda mutabakat sağladıklarını görüyoruz. Bunu Menderes'in Bayar'a 30 Mart 1960 tarih ve saat 10.30'da yazdığı mektuptan da anlayabiliriz:

Derhal arz edeyimki hadiselerin üzerimde bıraktığı intibalar ve tedbir olarak düşündüklerimizle, zat-ı devletlerine atfen Dahile Vekili arkadaşımın bana anlattıkları arasında, şayanı hayret ve mutabakat mevcuttur...”

 

BAYAR KAYSERİ'DE SIKIYÖNETİM İLAN EDİLMESİNİ İSTİYOR

Bu arada yazışmaların altında şu gerçeği anlıyoruz ki; örfi idare müsbet neticeler alınması ihtimali olmasa bile tedbirler arasındadır. Ve nitekim konuyla ilgili olarak 1. Ordu Komutanı Çankaya'ya davet edilmiştir. Bayar'ın ordu komutanı orgeneralin gelmiş olduğuna dair Menderes'e yazdığı mektubun aslını kendi el yazısı ile takdim ettik. Bayar 1. Ordu Komutanından Yeşilhisar'da sıkıyönetim ilan edilmesini istiyor. Menderes bu konuda Bayar'a yazdığı bir başka mektupta bakınız neler demektedir.

Örfi iradenin kurulması, asayişi temin bakımından matuf olmayıp, fikrimce ve daha ziyade, manevi asayiş ve siyasi tesirleri bakımından mühimdir.”

 

BAYAR'IN MEKTUBU

Bayar'ın kendi el yazısı ile yazdığı mektubu aynen yayınlıyoruz:

Çok sayın Başvekil Adnan Menderes;

Orgeneral şimdi geldi, görüştük. Tafsilatını size mülaki olduğum zaman anlatırım. Netice olarak, dün akşam söylediğim gibi, vereceğimiz karara itiraz edecektir. Umumi meselelerimiz hakkında sizinle görüşmek isterim. Eğer sıhhi durumunuz he-men buraya gelmeye müsait değilse, ben yarın sabah erken den karayoluyla oraya gele ceğim.

Gözlerinden öperim kardeşim...”

Celal Bayar

Bayar, yukarıdaki mektubu Menderes'e göndermeden önce ondan bir başka mektup alır. YEŞİLHİSAR OLAYLARI ile ilgili olarak (Bayar'ın buna mukabil) 30 Mart 1960 tarihinde saat 23.30 da yazdığı mektup aynen şöyledir:

Sayın Başvekil

Adnan Manderes;

Mesajınızı şimdi okudum. Verdiğiniz malumata teşekkür ede rim. Tamamıyla mütabıkız. Malum zatın yarın akşam Ankara'ya döneceğini bende biliyorum hangi müteala ve mülahaza ile avdet ederse etsin, kendisini tenvir eder, kararı biz işin icabına göre veririz.

Biz zaten alacağımız tedbirin, maddi asayişten ziyade muzır propagandalara karşı olacağını ve birçok yerler için buna lüzum bulunduğunu düşündüğümüzü ayrıca da işler sürat isterken, adliyenin içinde bulunduğu adaleti bertaraf etmek istediğimizi söylemiştim. Yarın akşam görüştükten sonra, esas fikrimi zat-ı devletlerine arz ederim. Muhabbetle gözlerinden öperim.”