VELİ ALTINKAYA


BİR DARBENİN YILDÖNÜMÜ VE DEMOKRASİNİN İDAMI (2)

Gündem - Veli Altınkaya


BAYAR: KAYSERİ´DE SIKI YÖNETİM İLAN EDİLSİN

MENDERES: UÇAKLA YEŞİLHİSAR´A GİDECEĞİM

Basit ilçe vakası gibi gözüken bu olayların aslında fevkalade önemli olduğunu ve Ankara´da yaşananlarla ilgili olarak en üst düzeyde bir kısım görüşmelerin geçtiğini öğreniyoruz.

İşte bu yazışmalardan bazı düşündürücü neticeler çıkmaktadır. Başbakan Adnan Menderes´in Cumhurbaşkanı Celal Bayar´a Yeşilhisar olayları ile ilgili 28 Mart 1960 tarihinde yazdığı uzun mektuptan aşağıdaki cümleyi aktaralım.

 

MENDERES: ?İNÖNÜ YEŞİLHİSAR OLAYLARI

İLE İHTİLALİ TEŞVİK ETTİ?

?Yeşilhisar hadisesi ve buna benzer diğer hadiseler CHP´nin ihtilal teşebbüsünü, hiç değilse hadise ve kargaşalık çıkarmak gayretini sarih olarak göstermektedir.

Zat-ı Devletleri´nin, yakın ve ciddi alaka göstermeniz ve hadiseleri tıpkı şahsen benim kanaatlerime uygun olarak müteala ve ifade buyurmanız bir taraftan beni cidden memnun etti.

CHP umumi katibinin tebliğini öğrendikten sonra ve CHP heyetinin Yeşilhisar´a gönderilmesinin tekerrür etmesi üzerine, gece de olsa bizzat kendim tayyare ile hadise mahalline gitmeyi çok arzu ederim. Şayet bu mümkün olsaydı, meseleyi kökünden halledecek tedbirleri şimdiye kadar bulmuş ve hal yoluna girmiş olurduk.

Halbu ki o gece üç vekil arkadaşın vaka mahalline hareket etmeleri hususunda Zat-ı Devletleri´ne iblağ ve neticeye varılmasını da arz ettiğim halde, maalesef anlaşılıyor ki Adliye Vekili arkadaşın ve diğer bazı rüfekanın meseleyi büyütmemek ve neticelerin adli yoldan alınması mülahazası ile böyle bir hareketi münasip gördükleri neticesi ile karşılaştık...?

Acaba Adalet Bakanı ve diğer iki bakan, kanun yoluna gidilmesini salık vermeyerek, Menderes, kendi ifadesiyle  tayyare ile  Yeşilhisar´a gelseydi, gerçekten olayları nasıl çözecekti?.. Menderes´in Yeşilhisar´da nasıl hareket edeceğini yine Bayar´a yazdığı aynı mektubun bir başka yerinden okuyalım:

?Vaziyeti Radyo Gazetesi´nde şimdiye kadar görebilenlerden çok daha açık olarak anlattık. İhtilal ve kıyam (ayaklanma) teşebbüsü hareketleri karşısında bulunduğumuz, etraflı şekilde açıklanmış oldu. Bunun hemen atiyen (gelecekte) tedbir almak arzusunda olduğumuzu açıklayacak mahiyette bulunmasından, başka yeni hareket ve tedbirlerimize mesnet teşkil edecek bir açıklama sayılması icap eder...?

Menderes, yukarıdaki mektubuyla daha önce CHP´yi ?İhtilal ocağı? olarak değerlendirdiği konuşmasını kastediyor. Başbakan, Cumhurbaşkanı´na arz ettiği gibi daha önce üzerinde mutabık kaldıklarını belirttiği mektubunda YEŞİLHİSAR olayları ile ilgili şu görüşlere yer veriyor:

?Türk Milleti, bir Balkan Komitası haline dönüştürülmüştür. Bunlar (yani Millet) CHP´nin maksat ve niyeti hakkında etrafıyla ve vakit geçirilmeden tenvir edilmelidir. Bunun için Dahiliye Vekili´nden bir tebliğ neşrini istedim. Bu tebliğinde Yeşilhisar´da bin kişi civarında Halk Partili´nin Hükümet Konağını basmak, Savcıyı dövmek ve öldürmek teşebbüsüne geçtiklerini ve bu asi kitlenin Hükümet Konağı´na girmelerinin bir tesadüf neticesinde, zorla önlenmiş olduğunu ve bu arada bir takım elim hadiselerin cereyan etmiş olduğunu tebliğe derç etmesini işaret ettim.?

 

BAYAR´LA

MENDERES MUTABIK

Ne gariptir ki Demirkırat Süvarileri´nin yıllardır mutabık kalmadıkları birçok konu varken, bu defa Bayar ve Menderes´in mutabakat sağladıklarını görüyoruz. Bunu Menderes´in Bayar´a 30 Mart 1960 tarih ve saat 10.30´da yazdığı mektuptan da anlayabiliriz:

?Derhal arz edeyim ki hadiselerin üzerimde bıraktığı intibalar ve tedbir olarak düşündüklerimizle, zat-ı devletlerine atfen Dahile Vekili arkadaşımın bana anlattıkları arasında, şayanı hayret ve mutabakat mevcuttur...?

 

BAYAR, KAYSERİ´DE SIKIYÖNETİM İLAN EDİLMESİNİ İSTİYOR

Bu arada yazışmalardan şu gerçeği anlıyoruz; örfi idare (sıkıyönetim) müspet neticeler alınması ihtimali olmasa bile, tedbirler arasındadır. Ve nitekim konuyla ilgili olarak 1. Ordu Komutanı Çankaya´ya davet edilmiştir. Bayar, ordu komutanı orgeneralin gelmiş olduğuna ve sıkıyönetim ilanına dair O´na verdiği talimatı Menderes´e bir mektupla da bildirecektir. O mektubu aynen aşağıya alıyorum. Bayar, 1. Ordu Komutanından Yeşilhisar´da sıkıyönetim ilan edilmesini istiyor. Menderes, bu konuda Bayar´a yazdığı bir başka mektupta bakınız neler demektedir.

?Örfi iradenin kurulması, asayişi temin bakımından matuf olmayıp, fikrimce ve daha ziyade, manevi asayiş ve siyasi tesirleri bakımından mühimdir.?

 

BAYAR´IN MEKTUBU

Bayar´ın kendi el yazısı ile yazdığı mektubu aynen yayınlıyoruz:

?Çok Sayın Başvekil Adnan Menderes;

Orgeneral şimdi geldi, görüştük. Tafsilatını size mülaki olduğum zaman anlatırım. Netice olarak, dün akşam söylediğim gibi, vereceğimiz karara itiraz edecektir. Umumi meselelerimiz hakkında sizinle görüşmek isterim. Eğer sıhhi durumunuz hemen buraya gelmeye müsait değilse, ben yarın sabah erken den karayoluyla oraya geleceğim.

Gözlerinden öperim kardeşim...

Celal Bayar??

Bayar, yukarıdaki mektubu Menderes´e göndermeden önce ondan bir başka mektup alır. Yeşilhisar Olayları ile ilgili olarak (Bayar´ın buna mukabil) 30 Mart 1960 tarihinde saat 23.30´da yazdığı mektup aynen şöyledir:

?Sayın Başvekil

Adnan Menderes;

Mesajınızı şimdi okudum. Verdiğiniz malumata teşekkür ederim. Tamamıyla mutabıkız. Malum zatın yarın akşam Ankara´ya döneceğini ben de biliyorum hangi müteala ve mülahaza ile avdet ederse etsin, kendisini tenvir eder, kararı biz işin icabına göre veririz.

Biz zaten alacağımız tedbirin, maddi asayişten ziyade muzır propagandalara karşı olacağını ve birçok yerler için buna lüzum bulunduğunu düşündüğümüzü, ayrıca da işler sürat isterken, adliyenin içinde bulunduğu adaleti bertaraf etmek istediğimizi söylemiştim. Yarın akşam görüştükten sonra, esas fikrimi zat-ı devletlerine arz ederim. Muhabbetle gözlerinden öperim. Celal Bayar?

YARIN: İNÖNÜ´NÜN TRENİ HİMMETDEDE´DE DURDURULUYOR